Στα ίχνη του σιδηρόδρομου των λιγνιτωρυχείων Περιστερίου (Ανθούπολης)

Στα πλαίσια μιας ακόμη βόλτας σιδηροδρομικής αρχαιολογίας, την Κυριακή 21/4/2013 αναζήτησα τα ίχνη του βιομηχανικού σιδηρόδρομου που συνέδεε το σταθμό Κρηπιδώματα του δικτύου της ΣΠΑΠ (σημερινή θέση του σταθμού Άγιοι Ανάργυροι του ΟΣΕ/Προαστιακού) με τα λιγνιτωρυχεία του Περιστερίου. Η γραμμή αυτή, ήταν σχετικά βραχύβια, καθώς η λειτουργία της διήρκεσε μόνο 10 περίπου χρόνια (από την περίοδο της κατοχής ως το οριστικό κλείσιμο των ορυχείων), και εξυπηρετούσε τα λιγνιτωρυχεία που βρίσκονταν στην περιοχή του σημερινού άλσους Περιστερίου και ανατολικότερα από αυτό, ως περίπου το σημείο όπου σήμερα βρίσκεται ο σταθμός του μετρό Ανθούπολη.

Για την ιστορία, τα λιγνιτωρυχεία ξεκίνησαν τη λειτουργία τους το 1935, και κατά την περίοδο της μέγιστης παραγωγής τους απασχολούσαν περί τα 700 άτομα και εξήγαγαν 200-250 τόνους λιγνίτη ημερησίως. Κατα την περίοδο της κατοχής και ενώ τα ορυχεία βρίσκονταν υπό ιταλική διοίκηση, κατασκευάστηκε σιδηροδρομική γραμμή που τα συνέδεε με το δίκτυο της ΣΠΑΠ. Η διακλάδωση βρίσκονταν στην περιοχή Μυκονιάτικα, εκεί περίπου όπου σήμερα βρίσκεται ο νέος σταθμός των Αγίων Αναργύρων. Μετά από αρκετές αλλαγές του ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος, το 1951, η χρήση τους μισθώνεται από το δημόσιο σε μια εταιρία (με αδιαφανείς -όπως αποκαλύφθηκε αργότερα- διαδικασίες). Η εταιρία αυτή, άρχισε να επεκτείνει τις στοές σε μικρό βάθος και πολύ κοντά στα σπίτια του οικισμού της Ανθούπολης, ο οποίος τότε αριθμούσε περί τις 12.000 κατοίκους. Το 1953 αρχίζουν να εμφανίζονται ρωγμές στα σπίτια της Ανθούπολης, λόγω του χαμηλού βάθους των στοών. Όλο και περισσότερα σπίτια υφίστανται ζημιές και εγκαταλείπονται από τους κατοίκους τους, μέχρι που το Μάιο του 1956, οπότε η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, και σε μια δυναμική εξέγερση των ανθουπολιτών, πυρπολούνται και καταστέφονται ολοσχερώς όλες οι επίγειες εγκαταστάσεις των ορυχείων. Τα ορυχεία δεν επαναλειτούργησαν έκτοτε.

Το ζήτημα της Ανθούπολης στον τύπο της εποχής, από το "Χρονικό του Κάρβουνου" του Νίκου Θεοδοσίου, μελετητή της ιστορίας του Περιστερίου.

Σήμερα, ο διάδρομος της σιδηροδρομικής γραμμής έχει μετατραπεί σε δρόμο, και παρότι σχεδόν τίποτα δε θυμίζει ότι από εκεί διέρχονταν γραμμές, ένα υποψιασμένο μάτι μπορεί εύκολα να εντοπίσει την πορεία της γραμμής στο Google Earth, καθώς οι δρόμοι που την αντικατέστησαν δεν ακολουθούν τη ρυμοτομία της περιοχής. Η γραμμή ξεκινούσε από τα Μυκονιάτικα και διέρχονταν μέσα από τη νότια περίφραξη του στρατοπέδου (301 εργοστάσιο βάσης). Περνούσε με γέφυρα το ρέμα της Φλέβας και στη συνέχεια ακολουθώντας τις σημερινές οδούς Διονυσίου, Χίου, Τσαρουχα και Αριστοτέλους, κατέληγε στα ορυχεία. Το συνολική της μήκος ήταν περίπου 3 χλμ. Η πορεία της γραμμής φαίνεται στον ακόλουθο χάρτη ενώ μπορείτε να κατεβάσετε και το αντίστοιχο αρχείο kmz κάνοντας κλικ εδώ.

Η ποδηλατική διαδρομή μου για να φτάσω στο σημείο όπου ξεκινούσε η γραμμή είχε από μόνη της ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς ακολούθησε την πορεία δύο ακόμα σιδηδοδρομικών διαδρόμων, ενός πρώην κι ενός νύν υπογειοποιημένου. Ο πρώην είναι η γραμμή του Λαυρίου (βλ. τη σχετική ανάρτηση "Στα ίχνη της γραμμής του Λαυρίου") ενώ ο νύν είναι ο πρόσφατα υπογειοποιημένος κεντρικός άξονας στο τμήμα μεταξύ Αγίων Αναργύρων και Πύργου Βασιλίσσης. Το καλό του να ακολουθείς με το ποδήλατο πορεία παράλληλη με σιδηρόδρομους είναι ότι ελαχιστοποιείς τις υψομετρικές διαφορές και διανύεις πολύ μεγάλες αποστάσεις χωρίς να το καταλάβεις (βλ. και τη σχετική ανάρτησηη "Στα ίχνη της γραμμής του Διονύσου"). Έτσι, κατηφόρισα προς Χαλάνδρι και Αλσούπολη, από όπου ακολούθησα τη γραμμή του Λαυρίου ως τους Αγίους Αναργύρους: οδοί Λαυρίου (Μαρούσι), Μαρίνου Αντύπα, Ιφιγενείας, Πλαστήρα, Λαυρίου (Νέα Φιλαδέλφεια) και Γεωργίου Παπανδρέου. Πριν καλά το καταλάβω είχα διανύσει περίπου 12 χλμ. Μερικές φωτογραφίες από το τμήμα αυτό της διαδρομής φαίνονται παρακάτω.

Φωτογραφίες από τη διαδρομή Ηράκλειο - Φιλαδέλφεια - Ανάκασα - Άγιοι Ανάργυροι. Περισσότερες φωτογραφίες (οι περισσότερες από μια προηγούμενη εξόρμηση) σε album του Picassa εδώ)

Η οδός Μαρίνου Αντύπα	Ο διάδρομος της παλιάς γραμμής (ως πεζόδρομος/ποδηλατόδρομος) περνά κάτω από τις γραμμές του ΗΣΑΠ στο Ηράκλειο...
... και τελειώνει μπροστά στην είσοδο του ΗΣΑΠ. Συνεχίζει ως δρόμος μετά την πλατεία.	Η γραμμή στη νησίδα στα αριστερά μας, στην οδό Πλαστήρα, αμέσως μετά τα "φανάρια του Βλάχου".
Στην οδό Πλαστήρα, ο διάδρομος της γραμμής δεξιά μας, διακόπτεται από αθλητικές εγκαταστάσεις.	Η συνέχεια της γραμμής μετά τον Κηφισό, στην οδό Γεωργίου Παπανδρέου στην Ανάκασα.
Η οδός Γεωργίου Παπανδρέου στην Ανάκασα. Η γραμμή στη νησίδα αριστερά μας και συνεχίζει επί της οδού κάτω από την άσφαλτο.	Στην οδό Γεωργίου Παπανδρέου, πλησιάζοντας την κύρια γραμμή Αθηνών - Θεσσαλονίκης (η παλιά γραμμή στη νησίδα).

 Φτάνοντας στην κύρια γραμμή Αθηνών-Θεσσαλονίκης, δε βλέπουμε τις γραμμές, καθώς έχουν πρόσφατα υπογειοποιηθεί (ως τετραπλός διάδρομος, ένα ακόμη από τα έργα που ονομάζω φαραωνικά). Στη θέση τους βρίσκεται ένα γραμμικό παρκάκι (υπό διαμόρφωση ακόμα) στο κέντρο του οποίου διέρχεται ένας πολύ ωραίος ποδηλατόδρομος, ίσως ο καλύτερα σχεδιασμένος που έχω δει στην Αττική. Ακολουθούμε λοιπόν αυτό τον ωραίο ποδηλατόδρομο αριστερά (νότια) για να φτάσουμε στο νέο σταθμό των Αγίων Αναργύρων, από εκεί όπου ξεκινούσε η γραμμή για την Ανθούπολη.

Φωτογραφίες από την υπογειοποιημένη γραμμή στους Αγίους Αναργύρους.

Γραμμικό πάρκο και ποδηλατόδρομος κατά μήκος της υπογειοποιημένης γραμμής	12 χλμ από το ξεκίνημα χωρίς να το καταλάβω.
Αμέσως μετά τη διασταύρωση με την οδό Αγίων Αναργύρων.	Ο νέος υπογειοποιημένος σταθμός των Αγίων Αναργύρων, με την τετραπλή γραμμή. Τόσα εκατομύρια ευρώ για ένα τρένο την ώρα!

Στο σημείο που βρίσκεται ο νέος σταθμός των Αγίων Αναργύρων, βρίσκονταν η διακλάδωση της γραμμής των ορυχείων του Περιστερίου. Ενώνονταν με τη γραμμή της ΣΠΑΠ και ήταν μετρικού εύρους. Διέρχονταν μέσα από το νοτιότερο μέρος της περίφραξης του στρατοπέδου και αμέσως μετά διέρχονταν περνούσε πάνω από το ρέμα της Φλέβας. Προφανώς το τμήμα αυτό δε μπορεί κανείς να το ακολουθήσει καθώς είναι εντός του στρατοπέδου, ενώ η γέφυρα δεν υπάρχει πια. Έτσι, ακολούθησα παράλληλη (νοτιότερη) διαδρομή, διάσχισα το ρέμα της φλέβας από μια προσωρινή πεζογέφυρα που μοιάζει σα να είναι κατασκευασμένη από dexion (!), και βρέθηκα στη συμβολή των οδών Διονυσίου και Φλέβας. Η οδός Διονυσίου, κάθετη στο ρέμα, είναι ο διάδρομος της γραμμής. Είναι μια οδός σχετικά ήπιας κυκλοφορίας, ιδανική για βόλτα με το ποδήλατο με μοναδικό ίσως επικίνδυνο σημείο τη διασταύρωση χωρίς φανάρι με την οδό Ανδρέα Παπανδρέου στο Ίλιον. Μετά τη διασταύρωση αυτή, συναντά μια πλατεία (Πολυτέκνων) και συνεχίζει στην απέναντι μεριά ως οδός Χίου.

Η μάντρα του στρατοπέδου.	Το ρέμα της Φλέβας, υπό τσιμεντοποίηση (τα έργα κάλυψης δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμα)
Πρόχειρο γεφυράκι.	Η συνέχεια της γραμμής ως οδός Διονυσίου δυτικά της Φλέβας.
Οδός Διονυσίου στο ξεκίνημα.	Οδός Διονυσίου, καθώς στενεύει και γίνεται μονόδρομος.

Μετά τη διασταύρωση αυτή, συναντά μια πλατεία (Πολυτέκνων) και συνεχίζει στην απέναντι μεριά ως οδός Χίου. Περίπου 500 μέτρα μετά την πλατεία, η οδός Χίου φαρδαίνει και παραπλεύρως του δρόμου υπάρχει ένα μικρό κτίσμα σιδηροδρομικής αισθητικής. Πιθανώς εκεί να βρίσκονταν κάποιες γραμμές διαλογής. Μετά τη διασταύρωση με την οδό Κωνσταντινουπόλεως, η γραμμή συνεχίζει στην ίδια κατεύθυνση και μέσω των οδών Τσαρουχά και Αριστοτέλους καταλήγει στο τέρμα της, κοντά στο σημερινό γήπεδο του Περιστερίου.

Η οδός Χίου.	Η οδός Χίου κατηφορίζει και στο βάθος φαρδαίνει αρκετά...
... και παραπλεύρως του δρόμου υπάρχει κτίσμα που παραπέμπει σε σιδηρόδρομο.	Η συνέχεια μετά τη διασταύρωση με την οδό Κωνσταντινουπόλεως.

Μετά το τέλος της περιήγησης, αποφάσισα να επιστρέψω με το μετρό. Όμως, δε χρησιμοποίησα το σταθμό της Ανθούπολης που βρίσκονταν πολύ κοντά, καθώς θα αναγκαζόμουν να αλλάξω συρμό στο Σύνταγμα, κάτι πολύ δύσκολο λόγω συνωστισμού κυριακή μεσημέρι με ένα ποδήλατο στο χέρι. Έτσι, διένυσα ακόμα 3 χλμ κατηφορίζοντας τη Θηβών ως το σταθμό του Αιγάλεω. Εκεί, πριν μπω στο μετρό για την επιστροφή, είχα την ευκαιρία να φωτογραφίσω το ανεσκαμμένο τμήμα της αρχαίας Ιεράς Οδού που έχει αναδειχθεί δίπλα από την είσοδο του σταθμού.
 Η διαδρομή που ακολούθησα από την αρχή (Αγία Παρασκευή) ως το τέλος (σταθμός Αιγάλεω) είχε μήκος περίπου 20 χλμ και φαίνεται στον παρακάτω χάρτη. Κάνοντας κλικ εδώ μπορείτε να κατεβάσετε το αντίστοιχο αρχείο kmz.
Αν η γραμμή των ορυχείων είχε διατηρηθεί, μαζί με τη γραμμή του Λαυρίου, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά ως ένα δίκτυο τραμ/ελαφρύ σιδηροδρόμου κατά τα πρότυπα του S-Bahn της Karlsruhe ή του OEG (βλ. παλιότερη ανάρτηση σχετικά με τη γραμμή του Λαυρίου). Στο σημείο που γίνονταν η συνάντηση των γραμμών και υπάρχει σήμερα ο σταθμός των Αγίων Αναργύρων, θα μπορούσε να βρίσκεται ένας σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος όπως το ΣΚΑ αλλά σε βολικότερη θέση, μέσα σε πυκνοκατοικημένη περιοχή, όχι στη μέση του πουθενά. Δυστυχώς όμως τα λάθη που έγιναν τη δεκαετία του 1950 (κλείσιμο γραμμών Λαυρίου και Ανθούπολης, ξήλωμα του τραμ της Αθήνας) επαναλήφθηκαν 4 δεκαετίες αργότερα με την κατάργηση της μετρικής γραμμής Αθήνας - Κορίνθου, τη μοναδική ευκαιρία για έναν πραγματικό προαστιακό σιδηρόδρομο στη δυτική Αττική.

Στα ίχνη του Αδριάνειου Υδραγωγείου, μέρος ΙΙ: Μαρούσι

Στο προηγούμενο μέρος αυτής της έρευνας (βλ ανάρτηση Στα ίχνη του Αδριάνειου Υδραγωγείου: μέρος Ι, Χαλάνδρι) είδαμε κάποια γενικά στοιχεία για το Αδριάνειο Υδραγωγείο και τους διάφορους κλάδους του καθώς και όλα τα ορατά στο έδαφος ίχνη του που υπάρχουν σήμερα στην περιοχή του Χαλανδρίου. Εδώ, συνεχίζουμε με την περιγραφή των ιχνών του στην περιοχή του Αμαρουσίου.

Στην περιοχή του Αμαρουσίου υπάρχουν τα καλύτερα διατηρημένα φρέατα του Αδριάνειου. Ιδίως εκείνα στην περιοχή του ΟΑΚΑ έχουν ανασκαφεί σε βάθος και φαίνεται καθαρά η λιθοδομή τους. Ξεκινάμε λοιπόν την αναζήτηση από τη συμβολή της λεωφόρου Κηφισίας με την οδό Κονίτσης στο Χαλάνδρι, εκεί όπου σταματήσαμε στην προηγούμενη σχετική ανάρτηση. Το Αδριάνειο Υδραγωγείο διασχίζει τη λεωφόρο Κηφισίας και περνά στα δεξιά (βόρεια) του ροζ κτιρίου της αστυνομίας. Δεξιά του κτιρίου αυτού υπάρχει μια τεράστια άδεια έκταση γεμάτη μπάζα (πιθανώς εγκαταλειμμένο μαρμαράδικο) κάτω από την οποία περνά το Αδριάνειο. Δεν κατάφερα να εντοπίσω κάποιο επίγειο ίχνος στην περιοχή αυτή. Λίγο βορειότερα της έκτασης αυτής, ξεκινά η οδός Αποστόλου Παύλου, η οποία καταλήγει στη νοτιοανατολική είσοδο του ΟΑΚΑ. Κατά μήκος της οδού αυτής θα συναντήσουμε 4 καλά διατηρημένα φρέατα, αν και 3 από αυτά είναι καλά κρυμένα από τη βλάστηση.

Το πρώτο φρέαρ το συναντάμε  σε απόσταση περίπου 220 μέτρων από τη λεωφόρο Κηφισίας. Από τα 4 είναι το πιό εμφανές καθώς δεν περιβάλλεται από βλάστηση. Έχει τον αριθμό 113 και σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 10 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

Το φρέαρ 113 είναι το πρώτο που συναντάμε στην οδό Αποστόλου Παύλου

 Συνεχίζοντας για 80 μέτρα με κατεύθυνση το ΟΑΚΑ, βρίσκουμε το δεύτερο φρέαρ, αυτή τη φορά κρυμμένο από τη βλάστηση. Σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 11 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

Το δεύτερο φρέαρ στην οδό Αποστόλου Παύλου, λιγότερο φανερό από το πρώτο καθώς περικλείεται από βλάστηση.

 Μετά από άλλα 60 μέτρα, συναντάμε ένα ακόμη φρεάρ, κρυμμένο κι αυτό στη βλάστηση. Σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 12 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

Το τρίτο, και αυτό κρυμμένο από τη βλάστηση, φρέαρ της Αποστόλου Παύλου.

 Το επόμενο, τέταρτο και τελευταίο φρέαρ, είναι εκείνο που έχει την περισσότερη βλάστηση γύρω του. Είναι όμως το ψηλότερο και είναι αρκετά ευδιάκδριτο. Σημειώνεται ως ΦΡΕΑΡ 13 στον αντίστοιχο χάρτη και στο αρχείο kmz.

 Το τελευταίο (βορειότερο) φρέαρ της Αποστόλου Παύλου, αμέσως πριν την είσοδο του ΟΑΚΑ. Είναι το ψηλότερο από τα 4.

Αφού περάσουμε και από το τέταρτο φρέαρ που εικονίζεται παραπάνω, μπαίνουμε στο χώρο του ΟΑΚΑ από τη νοτιοανατολική του είσοδο, ανεβαίνοντας μια πλατιά σειρά από σκάλες. Στο χώρο του ΟΑΚΑ βρίσκονται 4 πολύ καλά αναδεδειγμένα φρέατα του Αδριάνειου. Επιπλέον, κοντά σε αυτά βρίσκονται τα απομεινάρια μιας Ρωμαϊκής δεξαμενής. Κατά την πορεία μας προς αναζήτηση των φρεάτων συναντάμε πρώτα τη δεξαμενή. Η δεξαμενή εκείνη δεν είχε σύνδεση με το Αδριάνειο, αξίζει όμως μια επίσκεψη. Σημειώνεται ως ΔΕΞΑΜΕΝΗ στο χάρτη και στο αντίστοιχο αρχείο kmz. Παρακάτω αντιγράφω το κείμενο από την πληροφοριακή πινακίδα που βρίσκεται κοντά στη δεξαμενή. Ευτυχώς την είχα φωτογραφίσει παλαιότερα καθώς πλέον είναι εξαιρετικά δυσανάγνωστη. Αντιγράφω λοιπόν από τη φωτογραφία...

Δεξαμενή των ρωμαικών χρόνων με εξωτερικές διαστάσεις 18.8 x 15.5 μέτρα. Οι εσωτερικές όψεις των τείχων είναι επιχρισμένες με τρεις επάλληλες στρώσεις υδατοστεγούς κονιάματος. Το δάπεδο καλύπτει ψηφιδωτό από μικρά θραύσματα κεράμων και πλίνθων σε πυκνή διάταξη στερεωμένων με κονίαμα. Για καλύτερη στεγανοποίηση, στο γωνία που διαμορφώνουν οι τοίχοι με το δάπεδο υπάρχει λοξότμητο σοβατεπί. Στη ΝΔ γωνία σώζεται η κατώτερη βαθμίδα από κλίμακα καθόδου στο εσωτερικό της δεξαμενής. Το δάπεδο έχει κλίση από ΒΔ προς ΝΑ, για την απομάκρυνση των υδάτων μέσω μικρού πήλινου αγωγού καθαρισμού που διαπερνά το ανατοκικό άκρο του νότιου τοίχου. Νοτιότερα διατηρείται μόνο η αύλακα μήκους 21 μέτρων μέσα στην οποία ήταν πιθανώς τοποθετημένα κι άλλα στελέχη του ιδίου αγωγού. Η χρήση της δεξαμενής σταματά στα μισά του 5ου αι. μ.Χ. Υπολείμματα από αργούς λίθους, οπτοπλίνθους και αποτμήματα μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών σε δεύτερη χρήση, στο βόρειο τμήμα της δεξαμενής, στο βόρειο τμήμα της δεξαμενής, μαρτυρούν μεταγενέστερη κατοίκηση στο εσωτερικό της. Ο χώρος εγκαταλείφθηκε ξαφνικά μετά από πυρκαγιά όπως υποδηλώνει εκτεταμένη στρώση τέφρας. Πολύ κοντά στον ανατολικό τοίχο της, εντοπίστηκαν τα υπολείμματα αρχαίου δρόμου. Από την επίχωσή του προέρχεται θραύσμα ερυθρόμορφου σκύφου των αρχών του 5ου αι. π.Χ. με παράσταση του Διονύσου που κρατάει κάνθαρο. Κινητά ευρήματα γύρω από τη δεξαμενή μαρτυρούν ανθρώπινη παρουσία στην περιοχή ήδη από την αρχαϊκή εποχή. Ωστόσο, το μνημείο αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας των κατοίκων, πιθανά δημοτών του αρχαίου δήμου Αθμονίας (σημερινό Μαρούσι) και της περιφέρειάς του να δεσμεύσουν τον υδάτινο πλούτο της περιοχής σε μια ύστερη εποχή (2ος αι. μ.Χ.). Τη δεξαμενή τροφοδοτούσε αγωγός που βρέθηκε 120 μ. βόρεια στο ολυμπιακό κέντρο αντισφαίρισης. Γύρω στα 18 μ. νότια της δεξαμενής διέρχεται το Αδριάνειο Υδραγωγείο (βλ. φρεάτιο 122) του Αδριάνειου Υδραγωγείου που όμως δε συνδέονταν με το σύστημα της δεξαμενής.

Παρακάτω φαίνονται κάποιες φωτογραφίες της δεξαμενής.

Περίπου 300 μέτρα βορειοδυτικά της δεξαμενής και λίγο χαμηλότερα από το επίπεδο του δρόμου και το σταθμό του ΗΣΑΠ "Ειρήνη", βρίσκονται τα 4 διατηρημένα και αναδειγμένα φρέατα. Στο χάρτη και στο αρχείο kmz σημειώνονται ως ΦΡΕΑΡ 14, 15, 16 και 17. Το πρώτο από αυτά (το νοτιότερο) είναι κυκλικής διατομής κατασκευασμένο κυρίως με πλίνθους και κονίαμα.

Το πρώτο (νοτιότερο) φρέαρ του ΟΑΚΑ

Το δεύτερο φρέαρ, είναι επίσης κυκλικής διατομής, κατασκευασμένο όμως με λίθους ακανόνιστου σχήματος.

Το δεύτερο φρέαρ του ΟΑΚΑ (στην τελευταία φωτογραφία εικονίζεται το τρίτο όπως φαίνεται από το δεύτερο)

Το τρίτο φρέαρ, είναι πολύ καλύτερα διατηρημένο, επίσης κυκλικής διατομής, κατασκευασμένο με λίθους πολύ πιο κανονικού σχήματος από ότι το δεύτερο. Όπως φαίνεται και από τις παρακάτω φωτογραφίες, το φρέαρ αυτό είναι το περισσότερο ανεσκαμμένο από τα τρία.

Το τρίτο φρέαρ του ΟΑΚΑ

Λίγο βορειότερα, μετά από έναν μαντρότοιχο και ακριβώς στο σημείο όπου καταλήγει η σκάλα που ξεκινά από το επίπεδο του σταθμού του ΗΣΑΠ, βρίσκεται το τέταρτο φρέαρ. Είναι κατασκευασμένο από λίθους ακανόνιστου σχήματος και έχει τετραγωνική διατομή.

Το τέταρτο και τελευταίο (βορειότερο) φρέαρ του ΟΑΚΑ 

Τα επόμενα τρία φρέατα, θα τα αναζητήσουμε τους χώρους της ΑΣΠΑΙΤΕ, λίγο βορειότερα από το σταθμό του ΗΣΑΠ.

Συνεχίζοντας λοιπόν στην ίδια κατεύθυνση, ανεβαίνουμε στο επίπεδο του δρόμου (οδός Νερατζιωτίσσης) και κάνουμε αριστερά. Σε 250 μ βλέπουμε δεξιά μας το σταθμό του ΗΣΑΠ "Ειρήνη". Η ΑΣΠΑΙΤΕ βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά των γραμμών, τις οποίες μπορούμε να περάσουμε είτε μέσα από το σταθμό είτε από την πεζογέφυρα που βρίσκεται 300 μ πιο κάτω. Αφού εισέλθουμε στο χώρο της ΑΣΠΑΙΤΕ, κατευθυνόμαστε στο δυτικότερο κτίριο του συγκροτήματος, το πιο καινούργιο. Εκεί συναντάμε τα τρία φρέατα του Αδριάνειου που βρίσκονται στους χώρους της ΑΣΠΑΙΤΕ. Είναι τρια διαδοχικά φρέατα (στο χάρτη σημειώνονται με τους αριθμούς 18, 19 και 20), ενώ το πρώτο (νοτιότερο) από αυτά έχει δίπλα του και δεύτερο (πιθανότατα πολύ νεότερο) φρέαρ καθώς και παλιό αντλητικό μηχανισμό.

Το πρώτο φρέαρ βρίσκεται ακριβώς ανάμεσα στις δύο πτέρυγες του καινούργιου κτιρίου. Το δεύτερο νεότερο φρέαρ που βρίσκεται δίπλα του έχει πλινθόκτιστα τοιχώματα και είναι εντελώς ανοικτό.
 

Το πρώτο (νοτιότερο) διπλό φρέαρ στην ΑΣΠΑΙΤΕ

Λίγα μέτρα βορειανατολικότερα συναντάμε το δεύτερο φρέαρ, το οποίο έχει λιθοδομή από ακανόνιστου σχήματος πέτρες και πιθανότατα έχει υποστεί ζημιές από τις εργασίες ισοπέδωσης του χώρου.

Το δεύτερο φρέαρ στην ΑΣΠΑΙΤΕ

Το τρίτο φρέαρ, είναι χαμηλότερο από τα άλλα δύο, φαίνεται πιο πρόσφατα τσιμεντωμένο ενώ η λιθοδομή του έχει ένα μεγάλο άνοιγμα.

Το τρίτο φρέαρ στην ΑΣΠΑΙΤΕ.

Στο σημείο αυτό, τελειώνει και η διαδρομή του Αδριάνειου Υδραγωγείου στο δήμο Αμαρουσίου. Στη συνέχει το υδραγωγείο οδεύεοντας βορειοανατολικά, διασχίζει με μικρή γωνία την Αττική Οδό, και τα επόμενα επίγεια ίχνη του τα συναντάμε στην περιοχή του Ηρακλείου, στην οδό Εθνομαρτύρων. Η όδευση στην περιοχή Ηρακλείου και Μεταμόρφωσης θα είναι το θέμα μιας επόμενης ανάρτησης.

Η διαδρομή του Αδριάνειου μέσα στο όρια του Αμαρουσίου καθώς και τα σημεία όπου εντόπισα φρέατα φαίνονται στον ακόλουθο χάρτη. Κάνοντας κλικ εδώ μπορείτε να κατεβάσετε και το αντίστοιχο αρχείο kmz.