Πέμπτη, Οκτωβρίου 21, 2010

Μορφωτικές εκδηλώσεις "Κοινωνία και Υγεία" στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Από 2 ως 23 Νοεμβρίου 2010 διοργανώνεται στο ΕΙΕ (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Βασ. Κωνσταντίνου 47) σειρά ομιλιών και προβολών επιστημονικών ντοκιμαντέρ με θέμα "κοινωνία και υγεία". Οι ομιλίες γίνονται τα απογέματα της τρίτης στις 19:30, ενώ από τις 17:00 θα γίνεται προβολή επιστημονικών ντοκιμαντέρ σε συνεργασία με το CAID. Τα θέματα είναι πολύ ενδιαφέροντα και επίκαιρα. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.

Τρίτη, Οκτωβρίου 12, 2010

Βιοκαύσιμα: ρεζερβουάρ εναντίον πεινασμένων

Τα βιοκαύσιμα υποτίθεται ότι είναι μια απάντηση της τεχνολογίας στα προβλήματα που προκαλεί η χρήση ορυκτών καυσίμων: εξάντληση των αποθεμάτων, ολοένα αυξανόμενες ανάγκες σε ενέργεια καθώς και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ειδικά για το τελευταίο γίνεται πολύς λόγος τελευταία. Υποτίθεται ότι τα βιοκαύσιμα είναι "ουδέτερα ως προς τον άνθρακα" (carbon neutral) καθώς το CO2 που εκλύεται από την καύση τους έχει δεσμευτεί από την ατμόσφαιρα κατά το στάδιο της ανάπτυξης των φυτών από τα οποία παράχθηκαν. Αυτή είναι η γενική ιδέα αλλά δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα.

1) Το κυρίαρχο μοντέλο παραγωγής βιοκαυσίμων (αιθανόλη από καλαμπόκι ή ζαχαροκάλαμο) προκαλεί σημαντικές εκπομπές CO2, τόσο άμεσες όσο και έμμεσες: άμεσες εκπομπές από αγροτικά μηχανήματα, συστήματα άρδευσης κλπ και έμμεσες από χρήση λιπασμάτων, εντομοκτόνων, παρασιτοκτόνων. Επιπλέον η διαδικασία μετατροπής της βιομάζας σε καύσιμη ύλη απαιτεί μεγάλες ποσότητες ενέργειας καθώς περιλαμβάνει ζύμωση και στη συνέχεια απόσταξη του προϊόντος της ζύμωσης. Λαμβανόμενης υπ΄όψη και της μικρότερης ενεργειακής πυκνότητας της αιθανόλης σε σχέση με τα παράγωγα του πετρελαίου, η όλη διαδικασία προσφέρει ελάχιστο περιβαλλοντικό κέρδος σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα.

2) Η παραγωγή βιοκαυσίμων συνοδεύεται από τεράστιες επιδοτήσεις: μόνο στις ΗΠΑ οι επιδοτήσεις ανέρχονται σε περισσότερα από 7 δισ. δολλάρια το χρόνο! Υπολογίζεται ότι οι εκπομπές CO2 των βιοκαυσίμων είναι μικρότερες από εκείνες του πετρελαίου κατά ένα ταπεινό 3%, με αποτέλεσμα κάθε τόνος CO2 που εξοικονομείται να κοστίζει στους φορολογούμενους γύρω στα 500 δολλάρια! Τα στοιχεία αυτά περιέχονται σε μία έκθεση του ΟΟΣΑ, της οποίας μία σύνοψη μπορείτε να βρείτε εδώ. Πρόκειται για άρθρο στους Financial Times. Θέλει registration (δωρεάν) για να το διαβάσετε αλλά κάντε το γιατί αξίζει τον κόπο. Στην αναφορά αυτή, ο ΟΟΣΑ προτείνει, μεταξύ άλλων, τα χρήματα για τις επιδοτήσεις να διοχετευτούν προς την έρευνα για τη "δεύτερη γενιά" βιοκαυσίμων, η οποία θα μας επιτρέψει να παράγουμε καύσιμα από μη βρώσιμα υλικά όπως τα υπολείμματα της χαρτοβιομηχανίας και τα απορρίματα.

Πηγή: http://ecoble.com/2008/02/25/7-brilliant-but-questionable-eco-power-innovations/
3) Ακόμα και αν όλο το καλαμπόκι και το σιτάρι των ΗΠΑ μετατρέπονταν σε αιθανόλη, η παραγωγή θα έφτανε μόνο για το 18% των σημερινών αναγκών των αυτοκινήτων σε καύσιμα!

4) Επιπλέον, η χρήση βιοκαυσίμων έχει μια σοβαρή ηθική πτυχή, την οποία η αγορά αγνοεί: τα 104 εκατομμύρια τόνοι καλαμποκιού που χρησιμοποιήθηκαν στις ΗΠΑ το 2009 για την παραγωγή αιθανόλης, θα μπορούσαν να παρέχουν τροφή για 340 εκατομμύρια ανθρώπους! Το γέμισμα του ρεζερβουάρ ενός SUV με βιοκαύσιμο αντιστοιχεί στην τροφή ενός ανθρώπου για έναν ολόκληρο χρόνο (βλ. εδώ).

Πηγή: http://www.bigpictureblog.info/?p=120
5) Οι μελέτες που ποσοτικοποιούν τα οφέλη των βιοκαυσίμων συνήθως αγνοούν μια σημαντική παράμετρο: δεν υπολογίζουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούνται από την αλλαγή στη χρήση της γης, καθώς η αυξημένη τιμή των βιοκαυσίμων και οι επιδοτήσεις αποτελούν ισχυρό κίνητρο για τη μετατροπή δασών και λειβαδιών σε καλλιεργήσιμη γη. Ένα άρθρο στο Science αναφέρει ότι αυτή η αλλαγή χρήσης γης για καλλιέργεια καλαμποκιού / αιθανόλης οδηγεί σε διπλασιασμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε διάστημα 30 ετών, ενώ χρειάζονται 167 χρόνια για να αντισταθμιστεί η αύξηση αυτή από το όφελος σε εκπομπές από τη χρήση των ίδιων των βιοκαυσίμων. (Πηγή: Use of U.S. Croplands for Biofuels Increases Greenhouse Gases Through Emissions from Land-Use Change, Timothy Searchinger et al, Science Vol. 319. pp. 1238 - 1240, 2008). Μία άλλη μελέτη στο ίδιο τέυχος του Science, αναφέρει ότι η μετατροπή δασών, λειβαδιών και σαβάνας σε καλλιεργήσιμη γη για βιοκαύσιμα στη Βραζιλία, τη νοτιοανατολική Ασία και τις ΗΠΑ δημιουργεί ένα "χρέος άνθρακα" (biofuel carbon debt) εκλύοντας 17 με 420 φορές περισσότερο CO2 από εκείνο που "εξοικονομείται" λόγω της αντικατάστασης των συμβατικών καυσίμων με βιοκαύσιμα (Πηγή: Land Clearing and the Biofuel Carbon Debt, Joseph Fargione et al, Science Vol. 319, pp. 1235 - 1238, 2008).

Πηγή: http://reason.com/blog/2008/07/04/biofuels-boost-world-food-pric
6) To N20 (υποξείδιο του αζώτου) είναι ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, 296 φορές ισχυρότερο από το CO2. Καθώς οι κυριότερες καλλιέργειες που προορίζονται για βιοκαύσιμα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από αζωτούχα λιπάσματα, οδηγούν σε έκλυση Ν2Ο η οποία αντισταθμίζει τα όποια οφέλη από την αντικατάσταση ορυκτών καυσίμων με βιοκαύσιμα. Αυτά αναφέρονται σε ένα άρθρο στο Atmospheric Chemistry and Physics (P. J. Crutzen, A. R. Mosier, K. A. Smith, and W. Winiwarter, N2O release from agro-biofuel production negates global warming reduction by replacing fossil fuels, Atmospheric Chemistry and Physics, 8, 389–395, 2008). Το πλήρες άρθρο (με αρκετούς όμως τεχνικούς όρους) εδώ.

Δευτέρα, Οκτωβρίου 11, 2010

"Ετοιμάζονται τέσσερα μεγάλα έργα και επεκτάσεις της Αττικής Οδού": τελικά λεφτά υπάρχουν, πολιτική βούληση δεν υπάρχει...

Η περίοδος της ανέξοδης ρητορείας περί "πράσινης ανάπτυξης" φαίνεται να τελείωσε και να άρχισε η περίοδος του "πράσινου ρεαλισμού": το Υπουργείο Υποδομών εξήγγειλε 5 νέα έργα εκ των οποίων τα 4 είναι οδικά (!) και το ένα αφορά αεροδρόμιο.

Μέχρι το τέλος του χρόνου σχεδιάζει το υπουργείο Υποδομών να έχουν ολοκληρωθεί οι απαιτούμενες διαδικασίες για την έναρξη των έργων για επεκτάσεις της Αττικής Οδού, το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι Ηρακλείου και τους οδικούς άξονες Λευκάδας-Πρέβεζας και Ελευσίνας-Θήβας (που θα παρακάμπτει την Αθήνα). Επίσης γίνονται μελέτες για το ενδεχόμενο υποθαλάσσιας σύνδεσης Περάματος-Σαλαμίνας.

(Από το Βήμα, 8/10/2010. Το πλήρες άρθρο εδώ.)

Δυστυχώς αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά πως δε μπορούμε να ξεφύγουμε από ένα αναπτυξιακό πρότυπο το οποίο οι προηγμένες χώρες έχουν προ πολλού εγκαταλείψει. Εξακολουθούμε να δανειζόμαστε χρήματα για να κατασκευάσουμε δρόμους, τη στιγμή που η Ευρώπη στρέφεται προς τους σιδηρόδρομους υψηλών ταχυτήτων. Τη στιγμή που σε όλη την προηγμένη Ευρώπη γίνεται προσπάθεια για την ανάπτυξη των σιδηροδρομικών εμπορευματικών μεταφορών, εμείς καταργούμε τις ήδη υπάρχουσες ελάχιστες υπηρεσίες ως "μη κερδοφόρες".

Ειδικά σε ότι αφορά τις επεκτάσεις τη Αττικής Οδού, πρόκειται για ένα έργο που θα πληγώσει ακόμη περισσότερο τον πολύπαθο Υμηττό, θα δημιουργήσει πολεοδομικά "τετελεσμένα" και θα αυξήσει ακόμη περισσότερο την εξάρτηση των κατοίκων της Αττικής από το αυτοκίνητο. Είναι ένα έργο εκτός τόπου και χρόνου, τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά. Ήδη στην Αττική, ελέω Αττικής Οδού, έχουμε αρχίσει να ζούμε ένα suburban sprawl παρόμοιο με το αμερικάνικο "πρωτότυπο" που συντελέστηκε τη δεκαετία του 1950: ο πολεοδομικός ιστός διαχέεται προς αραιοκατοικημένες προαστιακές περιοχές με ελάχιστες δημόσιες συγκοινωνίες και απόλυτη εξάρτηση από το αυτοκίνητο ακόμα και για τις απλές καθημερινές ανάγκες όπως το περίπτερο και το super market. Η διαφορά με το "πρωτότυπο" suburban sprawl είναι ότι εκείνο ήταν αποτέλεσμα σχεδιασμού ενώ το δικό μας το προώθησε κυρίως η Αττική Οδός. Έτσι δημιουργήθηκε ένα δυσμενέστατο κατά τη γνώμη μου πολεοδομικό τετελεσμένο: πρώην εξοχικές περιοχές της ανατολικής Αττικής όπως η Παιανία, η Ραφήνα, το Ντράφι, η Καλλιτεχνούπολη, ο Νέος Βουτζάς κ.α. απέκτησαν ζήτηση ως περιοχές μόνιμης κατοικίας.

Η "ποιότητα ζωής" που υποτίθεται ότι απολαμβάνουν οι κάτοικοι των περιοχών αυτών έχει σημαντικό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος, το οποίο πληρώνουν όλοι οι πολίτες της Αθήνας. Τα περισσότερα διανυόμενα με αυτοκίνητο χιλιόμετρα οδηγούν σε περισσότερη ρύπανση την οποία υφίστανται όλοι οι πολίτες και κυρίως εκείνοι που δεν κατοικούν στα "νέα προάστια". Επιπλέον, υπάρχει περισσότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση στις εισόδους της πόλης, κάτι το οποίο οδηγεί σε μείωση της ταχύτητας των μετακινήσεων για όλους τους πολίτες αλλά και σε μείωση της ταχύτητας των μέσων μαζικής μεταφοράς, με την τελευταία να την υφίστανται σε πολύ μικρότερο βαθμό οι κάτοικοι των "νέων προαστίων". Το εκτός τόπου και χρόνου urban sprawl μας, βασίζεται σε μια λογική εξωτερίκευσης προς την κοινωνία του περιβαλλοντικού κόστους: η "ποιότητα ζωής" στα νέα προάστια κοστίζει ακριβά για όλους μας, ανεξάρτητα από το που κατοικούμε.

Αντί να απλωνόμαστε στα προάστια αδειάζοντας το κέντρο και δημιουργώντας εκεί συνθήκες πρόσφορες για ανάπτυξη γκέτο (όπως έγινε στις ΗΠΑ και τείνει να γίνει και στην Αθήνα), θα μπορούσαμε να δώσουμε πραγματική ανάσα στη πόλη δίνοντας χρήματα για κάποια από τα ακόλουθα έργα:

1) επέκταση του δικτύου του τραμ ώστε να φτάσει σε μέγεθος το υπό του "Εθνάρχη" ξηλωθέντος δικτύου που είχαμε ως τη δεκαετία του 1950. Πόσοι αλήθεια γνωρίζουν σήμερα ότι το δίκτυο των τραμ Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων στη μέγιστη ανάπτυξή του, είχε συνολικό μήκος 88 χλμ., από τα οποία 20 σε αποκλειστικό διάδρομο;

2) χρησιμοποίηση της ήδη υπάρχουσας υποδομής της σχεδόν εγκαταλειμμένης γραμμής Αγίων Αναργύρων - Κορίνθου για την ανάπτυξη ενός ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ προαστιακού στη δυτική Αττική με ελάχιστο κόστος.

3) κατασκευή ποδηλατικών αξόνων κατά μήκος κεντρικών αρτηριών.

Εφ' όσον εξαγγέλονται έργα σαν κι αυτά που εξαγγέλει το Υπουργείο Υποδομών, φαίνεται ότι τελικά μάλλον υπάρχουν λεφτά, η πολιτική βούληση είναι που απουσιάζει...

Το παρακάτω βιντεάκι ειδικά αφιερωμένο σε όλους τους ευρωλιγούρηδες: σε μια κεντρική οδική αρτηρία στην Κοπεγχάγη (Torvegade) με τρεις λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, η μία είναι για τα ποδήλατα, η άλλη για τα λεωφορεία και η τρίτη για τα ΙΧ. Ονειρεύτηκα και την Κηφισίας έτσι, αλλά δυστυχώς με διέκοψε το ξυπνητήρι για να τη δω μετά από λίγη ώρα πηγμένη με ΙΧ και υπερφορτωμένα λεωφορεία.