Το σπήλαιο του Λιονταριού στον Υμηττό

Εμείς οι "Αθηναίοι" έχουμε μια τάση να μιζεριάζουμε, να παραπονιόμαστε για το πόσο χάλια είναι το λεκανοπέδιο και για το ότι "δεν έχουμε που να πάμε". Υπάρχουν όμως πολύ κοντά στην Αθήνα κρυμμένοι θησαυροί, που αν υπήρχαν σε άλλη χώρα ίσως ήταν γεμάτοι επισκέπτες τα απογέματα και τα Σαββατοκύριακα. Ένα τέτοιο μέρος είναι το σπήλαιο του Λιονταριού στον Υμηττό. Είναι πολύ εύκολα προσβάσιμο και επισκέψιμο, αν και αυτή η ευκολία της προσβασιμότητας έχει και κάποιες δυσάρεστες συνέπειες (γκράφιτι και σπασμένοι σταγαγμίτες).

Το  σπήλαιο έχει  ύψος γύρω  στα 10 μ., μήκος ( βάθος ) 50 μ. και  πλάτος 20 μ. παρουσιάζει  δε δύο μεγάλες σταλαγμιτικές σειρές καθώς και έναν ομπρελοειδή σχηματισμό από τους λίγους στον ελληνικό χώρο. Έχει πάρει την ονομασία Λεοντάρι, σύμφωνα μ'ένα παλιό θρύλο, από ένα φοβερό λιοντάρι που έμενε στη σπηλιά και προξενούσε μεγάλες καταστροφές στις γύρω περιοχές. Το  λιοντάρι  αυτό, σύμφωνα  πάντα  με  το  θρύλο, το  σκότωσε  ο Αγ.Νικόλαος και  το  μαρμάρωσε  μπροστά στην εκκλησία του Αγ.Νικολάου  της Κάντζας. Ένα  τεράστιο (1,40 x 0,70 μ. και 1,50 μ. ύψος ) μαρμάρινο άγαλμα λεονταριού (πιθανόν του 6ου αι.π.Χ .), βρίσκεται σήμερα μπροστά στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου, δίπλα στο μεγάλο σταθμό της  ΔΕΗ  στη  θέση  που  ήταν για πολλούς αιώνες θαμμένο (από το 1966 μέχρι  το 1969 ήταν στο προαύλιο του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών). Το σπήλαιο του Λεονταριού περιγράφεται αναλυτικά  στο  Δελτίο  της  Ελληνικής  Σπηλαιολογικής Εταιρείας  (ΕΣΕ) τευχ.1 του 1979 (άρθρο Λ. Χατζηλαζαρίδη  με  τίτλο  "Καρστικά φαινόμενα του Κορακοβουνίου Υμηττού" ). Σε ανασκαφές που έγιναν το 1926, βρέθηκαν οστά λιονταριού, αρκούδας των σπηλαίων ηλικίας 250.000 χρόνων, ύαινας και λύκου. Το σπήλαιο ενδέχεται να αποτελούσε το καταφύγιο των τελευταίων λιονταριών που έζησαν στην Αττική. Περισσότερες πληροφορίες για το σπήλαιο του Λιονταριού και γενικά για τα σπήλαια και τα βάραθρα του Υμηττού μπορείτε να βρείτε εδώ http://users.otenet.gr/~mictop/cav01.htm.

Αναλυτική περιγραφή μιας πεζοπορικής διαδρομής με που οδηγεί στο σπήλαιο μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα μου. Αφετηρία της διαδρομής αυτής είναι το μοναστήρι του Άγιου Ιωάννη του Κυνηγού στην Αγία Παρασκευή. Παρακάτω φαίνεται η θέση του σπηλαίου στο χάρτη.


Φωτογραφίες από το εσωτερικό του σπηλαίου:

Οι αυταπάτες της αιολικής ενέργειας

Πρόσφατα βρέθηκα στο Ορθολίθι Τροιζηνίας (βλ. εδώ), όπου είδα από κοντά τι σημαίνει η κατασκευή ενός αιολικού "παρκου". Είδα δεκάδες μπουλντόζες να αλέθουν στην κυριολεξία ένα ολόκληρο βουνό, ανοίγοντας τεράστιους δρόμους και αλλάζοντας εντελώς το ανάγλυφο. Και όλα αυτά στο όνομα της "προστασίας του περιβάλλοντος" και της "αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής". Επανέρχομαι λοιπόν στο ζήτημα της αιολικής ενέργειας, καθώς πέρα από την έρευνα που έκανα στο διαδίκτυο, διάβασα και το βιβλίο του John Etherington "The wind farm scam" το οποίο παράγγειλα από το amazon.co.uk. Μετά από τη μελέτη του βιβλίου αυτού, είμαι σχεδόν πεπεισμένος ότι η αιολική ενέργεια είναι απλώς μια "μηχανή χρημάτων", η οποία ελάχιστα οφέλη έχει στη μείωση των εκπομπών CO2. Δε θα αναφερθώ στα ζητήματα αισθητικής και ηχητικής όχλησης που προκαλούν, καθώς πολλοί θα τα παρέβλεπαν με αντάλλαγμα την ενεργειακή μας αυτονομία και την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Ενδεικτικά όμως αναφέρω κάποια στοιχεία τα οποία δείχνουν την αναποτελεσματικότητα της αιολικής ενέργειας να κάνει αυτό που υπόσχεται, παρά το τεράστιο κόστος της για τους φορολογούμενους.

1) Η αναφορά σε "συνολική εγκατεστημένη ισχύ" αφορά τη μέγιστη ισχύ, η οποία επιτυγχάνεται όταν πνέουν άνεμοι ταχύτητας 14 m/s, δηλαδή σχεδόν 7 beaufort! Μια ρεαλιστική εκτίμηση είναι ότι μια σύγχρονη ανεμογεννήτρια λειτουργεί κατά μέσο όρο περίπου στο 25% της μέγιστης ισχύος, και αυτό σε χρονικές που δεν είναι γενικά προβλέψιμες.

2) Το ζήτημα της μεταβλητότητας του ανέμου είναι πολύ περισσότερο σημαντικό και σύνθετο από όσο ο μέσος άνθρωπος πιστεύει. Η ηλεκτρική ενέργεια δεν αποθηκεύεται και πρέπει να καταναλώνεται τη στιγμή που παράγεται. Η παραγωγή πρέπει ακολουθεί τη ζήτηση και κάθε ανισορροπία μεταξύ παραγωγής και ζήτησης οδηγεί σε πτώση συχνότητας, αστάθεια και απρόβλεπτες διακοπές.

3) Κάθε χρονική στιγμή πρέπει να υπάρχει εφεδρική ισχύς ώστε να αντιμετωπίζονται αιχμές στη ζήτηση, αλλά και (κυρίως) βλάβες που θέτουν εκτός λειτουργίας σταθμούς παραγωγής. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το εθνικό σύστημα διανομής (National Grid) λειτουργεί με εφεδρική ισχύ 20% πλέον της προβλεπόμενης αιχμής ζήτησης. Όσο το ποσοστό της αιολικά παραγόμενης ενέργειας είναι μικρό (μόλις 1.3% το 2008), η εφεδρική αυτή ισχύς μπορεί να αντιμετωπίσει τη μεταβλητότητα της αιολικής ενέργειας. Όσο όμως το ποσοστό αυξάνεται (ο στόχος είναι να φτάσει στο 20%) θα χρειαστεί επιπλέον εφεδρική ισχύς αποκλειστικά για την υποστήριξη της αιολικής παραγωγής! Θα χρειαστεί δηλαδή να κατασκευαστούν νέοι θερμικοί σταθμοί που θα λειτουργούν αρκετά χαμηλότερα από τη μέγιστη ισχύ τους, με ότι συνεπάγεται αυτό σε μείωση της οικονομικής και περιβαλλοντικής αποδοτικότητας.

4) Εφ' όσον η αιολική ενέργεια θα μειώσει την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, το κρίσιμο ερώτημα είναι: για κάθε 100 MW εγκατεστημένης αιολικής ισχύος πόσα MW θερμικής ισχύος μπορούν να καταργηθούν; Η απάντηση είναι κάπου μεταξύ 4 MW και 8 MW, σύμφωνα με τη γερμανική E.ON Netz! Τα συμπεράσματα δικά σας...

5) Σε ότι αφορά τα οικονομικά της αιολικής ενέργειας, αυτή αποτελεί ίσως το πιο γενναία επιδοτούμενο αγαθό στην ιστορία της ανθρωπότητας... Η ανάπτυξή της συντηρείται από τεράστιες επιδοτήσεις και από την υποχρέωση του συστήματος διανομής να αγοράζει από τους παραγωγούς όση ενέργεια εκείνοι τους δίνουν σε  μια καθορισμένη τιμή (3-4 φορές πάνω από την τρέχουσα!) και για ένα καθορισμένο διάστημα. Για την παραγόμενη ενέγεια εκδίδονται πιστοποιητικά (renewables obligation certificates), τα οποία είναι αποσυνδεδεμένα από την ενέργεια. Δηλαδή, κυκλοφορούν στην ελεύθερη αγορά και ένας διανομέας μπορεί να αγοράσει τα πιστοποιητικά αυτά χωρίς να έχει αγοράσει την αντίστοιχη ενέργεια! Τζόγος και σπέκουλα δηλαδή... Χωρίς την αντίστοιχη υποχρέωση (renewables obligation), κανένας δε θα αγόραζε την αιολική ενέργεια.

6) Υποτίθεται ότι η αιολική ενέργεια θα "αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή" μειώνοντας τις εκπομπές του CO2. Είναι καλή τουλάχιστο σε αυτό; Στο βιβλίο του Etherington, ενδεικτικά αναφέρεται πως αν επιτευχθεί ο -ήδη χαμένος- στόχος του 10% για το 2010, το CO2 που θα εξοικονομηθεί αντίστοιχεί στο λιγότερο από το μισό ενός μεσαίου καρβουνοκίνητου σταθμού παραγωγής (υπάρχουν 20 τέτοιοι στο Ηνωμένο Βασίλειο) και σε λιγότερο από 0.0004 των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών! Επιπλέον, στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι ανεμογεννήτριες τοποθετούνται εύκολα σε πεδινές κυρίως περιοχές, εκτιμάται ότι χρειάζεται πάνω από 1-1.5 έτος αδιάλειπτης λειτουργίας των γεννητριών για να αντισταθμιστεί το CO2 που αντιστοιχεί στην κατασκευή και τοποθέτησή τους. Στην Ελλάδα, όπου η κατασκευή γίνεται σε βραχώδη βουνά με τεράστιο ενεργειακό κόστος (βλ. φωτογραφίες από το Ορθολίθι), το αντίστοιχο χρονικό διάστημα υπολογίζεται να είναι κατά πολύ μεγαλύτερο.

Μέσα στον πανικό της "κλιματικής αλλαγής" τείνει να επιβληθεί το δόγμα "ανανεώσιμες πηγές με κάθε κόστος", συντηρώντας μια τεράστια μηχανή χρήματος με επιδοτήσεις χωρίς προηγούμενο, και με τους επικριτές του δόγματος να στιγματίζονται ως "αρνητές της κλιματικής αλλαγής". Την ίδια στιγμή μάλιστα που η αιολική βιομηχανία επιδοτείται αδρά για κάτι καταφανώς μη αποτελεσματικό -τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά- άλλες κοινωφελείς υπηρεσίες (όπως δημόσια υγεία, παιδεία και μεταφορές) στιγματίζονται ως αναποτελεσματικές, στερούνται τα ήδη περιορισμένα κονδύλια που λαμβάνουν στο όνομα της οικονομικής κρίσης και οδεύουν προς ιδιωτικοποιήσεις.

Το βιβλίο του Etherington αξίζει να διαβαστεί και να μεταφραστεί στα ελληνικά, καθώς η αιολική ενέργεια κάνει δυναμικά και στην Ελλάδα την εμφάνισή της, με τη λέξη "πάρκο" να χρυσώνει το χάπι του "αιολικού". Προς το παρόν, λόγω έλλειψης σοβαρής επιστημονικής ενημέρωσης, οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών περιορίζονται στο "ναι στην αιολική ενέργεια αλλά όχι εδώ, αλλού!", με αποτέλεσμα οι διαφωνούντες να στιγματίζονται ως τοπικιστές. Το οικολογικό κίνημα πρέπει να εξετάσει σοβαρά την υϊοθέτηση της κριτικής του Etherington και να καλύψει το κενό ενημέρωσης που υπάρχει.

Συσκευές εξοικονόμησης ρεύματος: πραγματικότητα ή απάτη;

Πριν από λίγες μέρες πέτυχα στην τηλεόραση, σε κάποιο από τα πολλά μικρά κανάλια που βλέπουμε στην Αθήνα, μια διαφήμιση για μία συσκευή που υποτίθεται ότι κάνει εξοικονόμηση ενέργειας μειώνοντας δραστικά το λογαριασμό της ΔΕΗ. Κάπου θα τη έχετε πετύχει τη διαφήμιση οι περισσότεροι και δε θα κατονομάσω το προϊόν. Κάνοντας μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο βρήκα αρκετά παρόμοια προϊόντα που κυκλοφορούν διεθνώς. Στη συγκεκριμένη διαφήμιση μάλιστα, παρουσιάζονταν και ένα βιντεάκι όπου μια συσκευή, όταν λειτουργούσε συνδεδεμένη με το "μαγικό" κουτάκι, τραβούσε το μισό σχεδόν ρεύμα! Πολύ θα ήθελα να πάρω μια τέτοια συσκευή, να τη συνδέσω στο σπίτι, να μετρήσω την εξοικονόμηση που προσφέρει με το ΣΩΣΤΟ τρόπο, να γυρίσω ένα σχετικό βιντεάκι και να το ανεβάσω στο διαδίκτυο. Δεν το κάνω όμως, γιατί τα λεφτά είναι πολλά για να τα πετάξει κανείς έτσι... Και είναι πράγματι πεταμένα λεφτά για τους λόγους που εξηγώ παρακάτω, όσο πιο απλά γίνεται.

1) Η ισχύς που παρέχεται από το δίκτυο στις συσκευές, κατά ένα ποσοστό "καταναλώνεται" στις συσκευές (ενεργός ισχύς, ΕΙ) και κατά ένα άλλο ποσοστό επιστρέφει αχρησιμοποίηση στο δίκτυο (αεργός ισχύς, ΑΙ). Το άθροισμα ενεργού και αεργού ισχύος ονομάζεται φαινόμενη ισχύς (ΦΙ). Δηλαδή:

    ΦΙ = ΑΙ + ΕΙ

Αυτά για την ονοματολογία...

2) Η ΔΕΗ ουσιαστικά μας παρέχει τη φαινόμενη ισχύ. Εμείς στις συσκευές μας βλέπουμε την ενεργό ισχύ. Όσο πιο κοντά είναι η ενεργός ισχύς στη φαινόμενη ισχύ, τόσο πιο αποδοτικά λειτουργούν οι συσκευές μας. Το πηλίκο της ενεργού ισχύος προς τη φαινόμενη ισχύ ονομάζεται συντελεστής ισχύος. Για λόγους που δε θα μας απασχολήσουν, συμβολίζεται με συνφ, δηλαδή:

    συνφ = ΕΙ/ΦΙ .

Αν κοιτάξετε προσεκτικά το λογαρισμό της ΔΕΗ, θα δείτε ότι κάπου αναγράφεται "συντελεστής ισχύος =1". Το 1 είναι η μέγιστη και πιο επιθυμητή τιμή του συνφ. Καταλαβαίνουμε πως όσο μεγαλύτερο είναι το συνφ, τόσο το καλύτερο. Για ποιόν όμως;

3) Μεγάλο συνφ είναι καλό για το περιβάλλον (αποδοτική λειτουργία συσκευών), για τη ΔΕΗ (λιγότερες απώλειες στη διανομή) αλλά όχι για την τσέπη μας. Ο λόγος είναι ο εξής: οι μετρητές που έχουν οι οικιακοί καταναλωτές μετρούν την ενεργό ισχύ και όχι τη φαινόμενη! Επομένως, οποιαδήποτε βελτίωση του συνφ, δε θα επηρεάσει το λογαριασμό μας! Το να έχουμε μικρό συνφ, δε συμφέρει τη ΔΕΗ. Σε μεγάλους μάλιστα καταναλωτές, η ΔΕΗ μετράει το συνφ και επιβάλλει τη διόρθωση του. Σε οικιακούς όμως καταναλωτές δε συμβαίνει κάτι τέτοιο.

4) Τι κάνει το συνφ να γίνεται μικρό; Με απλά λόγια, συσκευές οι οποίες μειώνουν το συνφ είναι εκείνες που έχουν μέσα τους κάποιοι είδους πηνίο (πχ συσκευές με κινητήρες όπως αερόθερμα, πλυντήριο, κλιματιστικό) ή εκείνες που μεταβάλλουν την κυματομορφή του ρεύματος, όπως λαμπτήρες νέον ή μετασχηματιστές.

5) Για να "διορθώσει" το συνφ στην επιθυμητή τιμή του, η "μαγική" συσκευή έχει μέσα πυκνωτές οι οποίοι "αντισταθμίζουν" τη δράση του "κακού" πηνίου. Δεν αμφισβητώ ότι η συσκευή μπορεί να διορθώνει το συνφ. Μπορεί κάλλιστα να το διορθώνει, κάτι τέτοιο όμως δεν είναι απαραίτητο για τους οικιακούς καταναλωτές.

6) Στα περισσότερα σπίτια, το συνφ είναι πολύ κοντά στην τιμή 1, με τιμές συνήθως πάνω από 0,9. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι οι περισσότερες συσκευές που μειώνουν το συνφ, έχουν ενσωματωμένες διατάξεις στο εσωτερικό τους που αντισταθμίζουν τη μείωση αυτή. Αλλά και να μην τις έχουν, δε χάνει η τσέπη μας! Η ΔΕΗ και το περιβάλλον χάνουν!

7) Το βιντεάκι που δείχνει τη συσκευή να τραβάει το μισό ρεύμα όταν συνδεθεί στο "μαγικό" κουτάκι είναι εντελώς παραπλανητικό. Ακόμη κι ένας μαθητής λυκείου ξέρει πως για να μετρήσουμε την ισχύ δεν αρκεί μόνο να γνωρίζουμε το ρεύμα! Δε χρειαζόμαστε αμπερόμετρο αλλά βατόμετρο! Αρκέτά τέτοια βιντεάκια μπορεί κανείς να βρει και στο YouTube.



8) Είναι όμως δυνατό να τραβάει μια συσκευή το μισό ρεύμα αν συνδεθεί με ένα τέτοιο κουτάκι; Είναι, αν η συσκευή έχει συνφ=0,5 αλλά δε μας αφορά γιατί αφ' ενός καμμία συσκευή του εμπορίου δεν έχει τόσο χαμηλό συνφ και αφ' ετέρου η ΔΕΗ δε μας χρεώνει για το χαμηλό συνφ.

9) Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε για να μετρήσουμε σωστά αν μια τέτοια συσκευή εξοικονομεί πράγματι ενέργεια; Ο σωστός τρόπος είναι ο εξής:

• Ανάβουμε αρκετές από τις συσκευές του σπιτιού αλλά όχι εκείνες που λειτουργούν διακοπτόμενα, όπως το ψυγείο.
•  Πηγαίνουμε στο μετρητή μας (ο αριθμός του αναφράφεται στο λογαριασμό) και μετράμε πόσο χρόνο χρειάζεται ο μετρητής για μια πλήρη περιστροφή.
• Συνδέουμε το μαγικό κουτάκι σε μια πρίζα, πηγαίνουμε ξανά στο μετρητή και μετράμε ξανά το χρόνο που χρειάζεται ο μετρητής για μια πλήρη περιστροφή.
• Συγκρίνουμε τους δύο χρόνους. Αν ο δεύτερος είναι μεγαλύτερος από τον πρώτο, τότε έχουμε πράγματι εξοικονόμηση.
•  Αυτός είναι ο σωστός τρόπος να μετρηθεί τυχόν εξοικονόμηση αλλά δεν τον δείχνει κανένα βιντεάκι.

10) Αν και κατά βάση οι συσκευές αυτές είναι άχρηστες για εξοικονόμηση ενέργειας, έχουν μια κάποια χρησιμότητα: οι πυκνωτές που περιέχουν αποθηκεύουν ενέργεια και εξομαλύνουν αιχμές και βυθίσεις τάσης, προστατεύοντας έτσι τις συσκευές. Κάτι τέτοιο όμως μπορεί να το καταφέρει κανείς και με απλές πρίζες ασφαλείας που κοστίζουν το 1/4 μιας συσκευής "εξοικονόμησης".